𝐷𝑎𝑒 𝑠𝑎 “𝑔𝑙𝑎𝑡𝑧𝑖𝑎𝑡𝑧𝑖𝑜𝑛𝑒̇ 𝑑𝑒𝑚𝑜𝑔𝑟𝑎̀𝑓𝑖𝑐𝑎” 𝑎 𝑠𝑎 𝑐𝑜𝑙𝑜𝑛𝑖𝑧𝑎𝑡𝑧𝑖𝑜𝑛𝑒̇ 𝑒𝑛𝑒𝑟𝑔𝑒𝑡𝑖𝑐𝑎: 𝑠𝑎 𝑆𝑎𝑟𝑑𝑖𝑔𝑛𝑎 𝑒𝑠𝑡 𝑐𝑜𝑙𝑒𝑛𝑑𝑒̇ 𝑐𝑜𝑛𝑐𝑎 𝑎 𝑢𝑛𝑢 𝑡𝑒𝑚𝑝𝑢𝑠 𝑑𝑒 𝑎𝑐𝑎𝑏𝑢. 𝑀𝑎 𝑏’𝑎𝑡 𝑎𝑛𝑐𝑜𝑟𝑎 𝑢𝑛𝑢 𝑝𝑜̀𝑝𝑢𝑙𝑢 𝑞𝑢𝑖 𝑟𝑒𝑠𝑖𝑠𝑡𝑖𝑡, 𝑠𝑖 𝑎𝑔𝑎𝑡𝑎𝑡 𝑠𝑎 𝑏𝑜𝑥𝑒̇ 𝑝𝑟𝑜 𝑠𝑖 𝑚𝑢𝑡𝑡𝑖𝑟𝑒̇ 𝑝𝑜 𝑛𝑜̀𝑚𝑖𝑛𝑒̇.

𝗜𝘀𝗮𝘀 𝗱𝗲𝗻𝘂𝗻𝗰𝗶𝗮𝘀 𝗱𝗲 𝗖𝗿𝗶𝘀𝘁𝗶𝗮𝗻𝗼 𝗦𝗮𝗯𝗶𝗻𝗼, 𝗠𝗮𝘂𝗿𝗼 𝗣𝗶𝗹𝗶 𝗲 𝗠𝗶𝗰𝗵𝗲𝗹𝗲 𝗭𝘂𝗱𝗱𝗮𝘀 — 𝗾𝘂𝗶 𝘀𝘂𝗻𝘁 𝗱𝗶𝗳𝗲𝗿𝗲𝗻𝘁𝗲̇𝘀 𝗱𝗲 𝘁𝗼𝗻𝗼̆𝘀 𝗺𝗮 𝘀’𝗮𝘁𝗼𝗯𝗶𝗮𝗻𝘁 𝗶𝗻 𝘀𝘂 𝘁𝘇𝗲𝗿𝗿𝗶𝘂 — 𝘀𝗰𝗼𝘃𝗶𝗮𝗻𝘁 𝘂𝗻𝘂 𝗱𝗶𝘀𝗶̀𝗻𝗻𝗶𝘂 𝘂𝗻𝗶𝗰𝘂: 𝘀’𝗮𝗳𝗳𝗲𝗿𝗿𝗮 𝗮𝗳𝗳𝗲𝗿𝗿𝗮 𝗱𝗲 𝘂𝗻𝗮 𝘁𝗲𝗿𝗿𝗮 𝗺𝗶𝗻𝗼𝗿𝗶𝗴𝗮𝗱𝗮 𝗮 𝗽𝗶𝗮𝘁𝗮𝗳𝗼𝗿𝗺𝗮 𝗺𝗶𝗹𝗶𝘁𝗮𝗿𝗲̇, 𝗲𝗻𝗲𝗿𝗴𝗲𝘁𝗶𝗰𝗮 𝗲 𝘁𝘂𝗿𝗶𝘀𝘁𝗶𝗰𝗮.
𝗡𝗼 𝗲𝘀𝘁 𝘂𝗻𝘂 𝗮𝗰𝗼𝗻𝘁𝗲𝘀𝘀𝗶𝗺𝗲𝗻𝘁𝘂 𝗹𝗼𝗰𝗮𝗹𝗲̇: 𝗲𝘀𝘁 𝘀𝗮 𝗽𝗮𝗿𝘁𝘇𝗶𝗱𝘂𝗿𝗮 𝗴𝗹𝗼𝗯𝗮𝗹𝗲̇ 𝗻𝗼𝗮 𝗱𝗲 𝘀𝘂 𝘁𝗿𝗮𝗯𝗮𝗹𝗹𝘂.

In isŏs ùrtimŏs mesės apō tentu sa sensatzionė de rucrarė in s’isula mea cun su matessi tocu piedosu de qui pongiat manu ind unu corpu fertu.
Isas novas, isas manifestatzionės, isas decraratzionės, isas denuntzias qui pariant ispartas — sa glatziatzionė demogràfica, isas tzeraquias militarės, isas infrusadas speculativas fotovoltaicas e eòlicas, su política qui abarrat muda — ant cumintzadu a disinnarė unu profilu unicu, comentė rastas de una matessi emorragia.

Su qui bessit a campu no est una summa simprė de bertèntzias, ma una imaginė intrea; e custa imaginė nos narat una cosa terrìbilė: sa Sardigna est una natzionė morendė-si.
Non in su sentidu retòricu de isas banderas, ma in su cumbenidu de isŏs nùmerŏs, de isas terras bèndidas, de isas limbas qui s’abarrant mudas, de isas biddas qui si studant, de isŏs pesŏs qui cambiant logu in sa bilàntzia de su mundu.

Si sunt espressadŏs medas, ma tzito in particularė duas boxės: Cristiano Sabino e Mauro Pili, diferentės meda pro temperamentu e caminu fatu, rapresentant duas formas de su matessi arrennegu.
In isŏs tonŏs issoro opostŏs — s’unu riflessivu, s’àteru tribunìtziu — si reconnoschėt su matessi istintu de autodifesa de unu pòpulu qui s’intendėt de èsserė ispropriadu in tempŏs ispantosamentė curtzŏs.

Sabino faeddat de “sarditzìdiu”, e impreat unu lèssicu lemkinianu, de genotzìdiu culturalė: distrutzionė non sangunosa ma sistemàtica de isas cunditzionės de bida colletiva.
Pili nos contat su ballu de isas multinatzionalės qui castiant a sa Sardigna cun unu disàgiu predadòriu, descriėt s’“afferra afferra ucrainu”, cun isŏs elicoterŏs de isŏs oligarcas qui aterrant in isŏs campŏs, sa colonizatzionė energètica, sa cumplitzidadė de sa giunta.

Aparentementė atesu, in beridadė descrient duas caras de sa matessi dinàmica de ispossessu: cussa qui nos bogat su deretu a abbarrarė e cussa qui nos nexėt su deretu a detzìdėrė.
Isas festas pomposas e trimalchionicas de isŏs yachts de isŏs oligarcas ucrainŏs in isŏs portŏs sardŏs non podent nos lassarė discassosŏs.
Un’annu faėt s’ex-generalė istadunidensu Michael Flynn at iscutu acùsias isprosivas, afermendė de àerė unu dossier sigundu su calė s’Ucraìna diat èsserė a su tzentru de unu colossalė sistema de apurigamentu de dinarė qui ingurtit isŏs milliardŏs dispensadŏs dae isŏs cuntribuentės otzidentalės e arrichėt investidorės sena iscrùpulŏs qui contaminant sa polìtica e s’economia fintzas a tesu meda de su teatru ucrainu.

In su pranu lessicalė, balėt a ammentarė sa crìtica de Andria Pili, chircadorė in s’Universidad de Málaga, qui at iscritu — cun argumentŏs fundadŏs — qui a faeddarė de genotzìdiu in su casu sardu est impròpriu, pro morė qui mancant s’intentu deliberadu e sa sistematitzidadė tìpica de su crìmenė definidu dae su deretu internatzionalė.
Est una obietzionė sèria, qui agiudat a mantènnerė su rigorė de isas categorias: a su nàrrere, prus chi de genotzìdiu, diàmus dèperė faeddarė de colonialismu internu a intro de una Repùblica italiana qui at renuntziadu pro semper a bogarė isŏs ostàculŏs econòmicŏs e sotzialės qui lìmitant sa libertadė e s’egualidadė de isŏs tzitadinŏs.
Diàmus dèperė mancari faeddarė de estrattivismu e de etnotzìdiu culturalė.

Ma abarrat su mèritu de Cristiano Sabino: àerė isseberadu unu foeddu istrupadorė qui apretat a totus a castiarė sa graesa de su fenòmenu, a rùmperė s’abitùdinė e a chistionarė a sa finė de su qui, suta nòminės prus anòdinŏs, arriscat de si ndė colarė inosservadu.

Acanta a custas boxės, b’at finas cussa de s’avocadu Michele Zuddas — indipendentista, intre isŏs animadorės de su movimentu Pratobello24 — qui mutit isas cosas cun su nòminė issoro: sa lotta a s’ispeculatzionė energètica non si podėt apaltarė a una classė polìtica cumprumìtida e alliniada a su draghismu, ma esigit unu ecosistema polìticu sardu autònomu e coerentė, capatzė de aunirė sa defensa de su territòriu a s’autodeterminatzionė democràtica de custa terra.

In su mesu, sa polìtica regionalė si lìmitat a gestirė isŏs carchinatzŏs de su pòderė, incapàtza de un’atu de soberania qui siat unu.
Su tempus de su “sèculu curtzu” de s’Autonomia ispetzialė est iscadidu.

Epuru 211 mìgia sardŏs, una tzifra qui in proportzionė a sa populatzionė in calė si siat paisu in su mundu diat rapresentarė un’eventu epocalė de partecipatzionė popularė, ant firmadu sa Legė Pratobello ’24, contra s’ispeculatzionė energètica e s’installatzionė sena discriminatzionė de istabilimentŏs industrialės.
Finas in custu casu, sa resposta est istada unu muru de goma: su Cussìgiu regionalė non at chertu mancu chistionarė de sa proposta.

Bivimus in un’època in uė si est pòdidu cuntzepirė de “risòlvėrė” sa crisi de Gaza chene unu tratadu de paxė, ma cun d’una ispeculatzionė immobiliarė de artu rangu.
Est unu pretzedentė, mutatis mutandis, qui cuncordat finas a nois: pro morė qui cada territòriu vulneràbilė podėt essirė teatru de una ispeculatzionė geopolìtica suta sa bandera de sa transitzionė o de sa seguridadė.

S’imbènnida militarizatzionė globalė, ispinta dae isas currentės atlantistas qui aprontant sa gherra longa contra sa Rùssia, est torrendė a disinnarė una divisionė internatzionalė noa de su traballu.
Su mundu est torradu a èsserė organizzadu non prus sigundu s’avantàgiu cumparadu de sa produtzionė tzivilė, ma sigundu funtzionės militarės e logìsticas de isŏs territòriŏs.

Tzertunas natzionės essint arsenalės, àteras serbatòriŏs de matèrias primas o de manòpera, àteras — comentė sa Sardigna — zonas de servìtziu: bases, polìgonŏs, corredòrgiŏs energèticŏs, reservas turìsticas, tzentrŏs datŏs energìvorŏs, a s’arbèschida de sa difusionė de s’Intelligèntzia Artificialė.

Est unu tzitclonė qui atraessat cada comunidadė e natzionė.
Creat noas marginalizatzionės atzelèradas, murigongiŏs demogràficŏs ispietadŏs, paris cun sa demolitzionė programada de isas classes mèdias peri istrumentŏs ebbia in aparèntzia neutrŏs: algorìtmŏs, burocratzias digitalės, regìmenes de guardiania tentadora sotzio-tècnica.
Totu in tempŏs curtzŏs, cun sa violèntzia tètera de s’automatismu.

De a palas de sa retòrica de sa seguridadė e de sa transitzionė, pigat forma un’òrdinė disciplinarė post-democràticu, in uė sa detzisionė polìtica si mòvėt in isŏs cavŏs, in isŏs satèllites e in isas prataformas, e isŏs pòpulŏs sunt minorigadŏs a cumpàridas de un’economia de gherra permanentė.

In su casu nostru, isŏs sìmbulŏs cuncretŏs de custa trasformatzionė sunt duŏs:
su Tyrrhenian Link, su maxi-cavu de Terna qui at a collegarė sa Sardigna a sa Penìsula, pessadu pro esportarė in àteru logu s’energia prodùida in s’ìsula; e sa penetratzionė de isŏs capitalės istràngiŏs, comentė cussŏs de isŏs printzipalės ucrainŏs qui ant giai postu isas manŏs subra mìgias de ètarŏs de terrenŏs destinadŏs a istabilimentŏs cun artu impatu bortadŏs sceti a s’ispeculatzionė energètica.

Totu custu acuntessėt in nòminė de sa “transitzionė”, ma cun lògicas de concuista.
S’ìsula est bòida de isŏs bividorės suŏs e s’est prenendė de infrastruturas pessadas pro àterŏs mercadŏs.
Sa Sardigna essit una prataforma energètica e militarė, non una comunidadė de abitarė.

Su paesàgiu urbanu e naturalė qui at a abarrarė e qui s’at a sarvarė dae s’industrializatzionė passiva at a èsserė “gentrificadu” dae imbestimentŏs de fraigŏs e residentės noŏs addinaradŏs, causendė s’aumentu de isŏs prètziŏs e s’espulsione de isŏs bividorės originàriŏs.
In sintesi: unu tsunami de infrastruturas turìsticas parassitàrias qui essit esclusione sotzialė.

Non si tratat de demonizarė isas renovàbilės o isas retzės, ma de bìdėrė su pattern colonialė qui si torrat a repìtere: su capitalė benit, isfrutat, esportat.
S’ìsula abarrat cun isŏs istampŏs in su terrinu e in sa demografia.
Isŏs intzentivŏs ddŏs pagant isŏs tzitadinŏs, isŏs profetŏs ddŏs cullit quie aterrat in elicotero o firmat dae Roma o dae Bruxelles.
Custa non est transitzionė: est traslatzionė de riquesa e de pòderė.

Est un’operatzionė qui si movėt in duŏs pranŏs: econòmicu e simbòlicu.
Dae un’ala, s’ispropriatzionė materialė de su territòriu; dae s’àtera, s’annullamentu de sa pertzetzionė de partènnerė a issu.
Su pòpulu si trasformat in pùblicu, e su pùblicu in audience.

Fortzis est pro custu qui isas paràulas de Cristiano Sabino e cussas de Mauro Pili, mancari gasi diferentės, sonant comentė duas campanas de su matessi bèsperu: cussu de una comunidadė qui arriscat de non ischirė prus de èssere talė.

No si podėt istrabiarė qui, in unu cuntestu dramàticu, calicunu pesėt sa boxė prus de àterŏs. Est sanu.
Su tzerriu e s’anàlisi sunt ambŏs sìntomŏs vitalės: bolėt nàrrerė qui b’at galu una cussèntzia qui si furriat contra.
Su problema non est sa diferèntzia de tonu: est sa surdesa de qui diat dèperė ascurtarė.

Pro custu non bastat prus su registru de su cummentu. Serbit una forma teòrica e polìtica de autodifesa, una visionė colletiva qui mantèngiat imparė su qui oė est ebbia intuitzionė isparta.
Non serbit unu mitu nou, ma una istratègia de subrabivèntzia natzionalė: una pedagogia de sa terra, de su traballu, de s’autogovernu, de s’energia, de sa limba.

Una “Natzionė Sarda” non comentė retòrica minoritària, ma comentė progetu de tziviltadė.
S’arriscu non est unu benidorė peus: est a non àerė prus unu benidorė.

E tandŏ aici, mutimus puru “sarditzìdiu” su perìgulu imbenientė, si serbit a dd’acabarė cun sa cancaradura.
Ma s’obietivu non est su nòminė de sa maladia: est sa cura.
Sa cura est in s’ischidada, in sa dinnidadė de una comunidadė qui non atzetat de èsserė ispropriada a sa muda.
Sa Sardigna est galu biva finas a cando calicunu la mutit pro nòminė.